Geen harde knip voor de neus

Studenten hebben met enig succes gedemonstreerd tegen de harde knip. Dit voornemen hield in dat studenten hun bachelor volledig moeten afronden voor ze aan een master mogen beginnen. Dat wordt dus versoepeld, en de minister gaat ook praten over meer herkansingen. Dreigende studievertraging afgewend, studenten blij – zonder te beseffen voor welk karretje ze zich hebben laten spannen.

Met versoepelingen en extra herkansingen wordt de lijdensweg van de stelselhervorming verder verlengd.

Voor degenen die pas later hebben ingeschakeld bij de bama-saga volgt nu een korte samenvatting van het voorafgaande. In 1999 werd besloten om de systemen van hoger onderwijs in Europa beter op elkaar af te stemmen teneinde vergelijkbaarheid van diploma’s en mobiliteit van studenten te bevorderen. Het Angelsaksische systeem moest ingevoerd worden. In Nederland adviseerde een commissie Rinnooy Kan een bredere bachelor, leidend tot een diploma waar de arbeidsmarkt op zit te wachten, maar waarmee men ook verder kan studeren. In de VS verlaat 70% van de studenten de universiteit na de (4-jarige) bachelor. Sommigen keren later weer terug voor een beroepsopleiding (1-3jarige master, zoals business school, medical school), of een 5-jarige PhD, een minderheid doet de vervolgroute aansluitend.

Als er ooit een advies is genegeerd, dan is dat dit advies. Vòòr de stelselwijziging hadden we programma’s van vier of vijf jaar. De vierjarige opleidingen vonden het niet sjiek om een vierjarige bachelor in te voeren. Dat gaf een financieringsprobleem voor de master, en bovendien zouden ze erkennen dat een doctoraal gelijk was aan bachelor, terwijl ze dat tot dan toe – vergeefs – als master probeerden te verkopen. De vijfjarige opleidingen (W&N) hadden ook geen belang bij een bredere bachelor. Ze hadden immers een riante positie – langere opleiding, meer geld, nauwelijks onderwijslast – een brede bachelor zou dat in gevaar brengen.

Zo werd elke discussie over het verbreden van monodisciplinaire opleidingen in de kiem gesmoord. De programma’s werden geknipt in 3+1 of 3+2 en dat was het. Uitstroom na de bachelor zou geld kosten, dus werd benadrukt dat een opleiding incompleet was zonder bijbehorende master. In de bachelor bleven vrijwel alle vakken verplicht. Toen grotere keuzeruimte werd afgedwongen via een major/minor systeem, werd dat simpel geneutraliseerd door zoveel ingangseisen te stellen voor de ‘doorstroommaster’ dat studenten hun minor wel binnen de eigen opleiding moeten invullen. Ondertussen is de vergelijkbaarheid van diploma’s ver te zoeken. Zoals eerder bericht in Mare worden onze eenjarige masters in het buitenland moeizaam erkend.

En zo zitten we in een tijd waarin wetenschap en samenleving steeds interdisciplinairder worden, met het relikwie van een 20ste-eeuwse opleidingsstructuur. En met halfslachtige pogingen om daarin verandering aan te brengen, die steevast op verzet van de faculteiten kunnen rekenen. Het probleem van de lage studentenaantallen bij letteren had gerepareerd kunnen worden met een bredere bachelor. Welke 18-jarige in his right mind kiest nu voor een opleiding Assyrisch? Maar er zullen er genoeg zijn die 10 punten willen besteden aan een cursus Assyrische cultuur die uniek is voor Leiden.

Hoe lang zal het nog duren voordat het systeem om is, en overal in Nederland de bachelor ingericht is volgens het university college model? Net als de Berlijnse muur, het kan ineens snel gaan, dus ik verwacht nog maar een paar jaar doormodderen. Ondertussen krijgt de universiteit de studenten die zij verdient. Er wordt gehamerd op rendement. Dus, als ik in een eerstejaarscollege de illusie van academische vorming probeer vol te houden, wordt me in de pauze beleefd gevraagd of ik me wat meer aan het boek wil houden. En zitten we opgescheept met studenten die zich zorgen maken over een gat van tien maanden tussen bachelor en master, in plaats van dat te zien als een mooie gelegenheid om maatschappelijke ervaring op te doen, een extra stage te doen of een vereniging te besturen. Het idee achter de ‘harde knip’ was dat meer studenten zouden nadenken of ze niet elders hun studie moesten vervolgen. Het had een klein barstje in het pantser kunnen veroorzaken. Met hun acties hebben de studenten de conservatieve krachten in de academie mooi in de kaart gespeeld.